De Sint-Jansberg
De Sint-Jansberg is in november 2023 uitgeroepen tot het vijfde Icoonlandschap van Nederland.
Geschiedenis
Tijdens de voorlaatste ijstijd werden de rivieren de Rijn, Maas en Waal omlaag gedwongen richting Noord-Limburg, waar ze een soort gigantische delta van kreekjes en stromen vormden. Langzaamaan kwamen de rivieren weer in hun oorspronkelijke stroomgebieden terecht, doordat ze zich meanderend door de voet van de achtergebleven stuwwallen groeven. Hierdoor is ook de stuwwal bij de Sint-Jansberg zeer steil, en daalt deze snel af naar het Maasdal.
Nergens anders in Nederland kent een stuwwal nog zo’n gave overgang in het aangrenzende landschap als bij de uitloper van de Sint-Jansberg. Dit veengebied staat bekend als het ‘verloren land’, waarschijnlijk omdat het moeras aanvankelijk ongeschikt was voor landbouw.
Dit moeras is ook bekend onder de naam het Koningsven, verwijzend naar de vroegere koning van Pruisen. Het gebied schoof namelijk regelmatig heen en weer tussen Nederland, Duitsland en Frankrijk, en vormde meermaals het strijdtoneel van oorlogen en veldslagen. De bekendste is wel de Slag op de Mookerheide in 1574, die twee broers van Willem van Oranje het leven kostte en de Spanjaarden de overwinning bracht.
Natuur en landschap
De natuur en het landschap van de Sint-Jansberg zijn al sinds jaar en dag prachtig en afwisselend. Rijke loofbossen en verwaaide dennen prijken op de heide, met vergezichten op Cuijk en de Maasvallei. Kleinschalig landschap voert de boventoon, en ligt er natuurrijk en behaaglijk bij dankzij de Vereniging Natuurmonumenten.
Diezelfde vereniging heeft de harde grens met de intensieve agrarische bedrijven bovenop de heuvels verzacht met nieuwe bossen, hagen en graften. Aan de voet van de Sint-Jansberg is iets van de glans van het Koningsven van weleer teruggekeerd. Kartelblad, orchideeën en drasland, gevoed door kwelwater uit de stuwwal, zijn daar mogelijke voorbodes voor nog veel meer moois.
De glasheldere beken, drie meertjes en het groene water zijn stuk voor stuk beeldbepalend voor de Sint-Jansberg, net als de nog altijd functionerende watermolen. In de zwaar beboste heuvels is de oorspronkelijke tuin van de Baron van Verschuer weer vrijgezet en zichtbaar gemaakt, compleet met terrassen en parkbomen. De baron heeft het Koningsven destijds gered van de drooglegging.
Om de ontgrondingen en nieuwe moerasgebieden heen is een schil van kleinschalig cultuurlandschap aangelegd door de ontgrondingsfirma Teunesen. Dassen en allerlei andere dieren profiteren van dit veranderende landschap.
De overheersende naaldbospercelen worden geduldig en geleidelijk omgevormd tot rijke loofbossen. Door selectief en slim sommige paden af te sluiten, weet Natuurmonumenten voldoende rustgebieden te creëren. Hierdoor kunnen dieren die elders zo vaak worden opgeschrikt en gestoord hier veilig onderdak vinden.
Zo is op een betrekkelijk klein oppervlak een voor Nederlandse begrippen ongekend fraai en gevarieerd landschap ontstaan. Met respect voor het verleden en toekomstbestendig.
De onthulling
